Projekty Pracowni

Projekt Konkursu Pamięci Polsko-Żydowskiej

październik 1996 – wrzesień 1999

Projekt Konkursu Pamięci Polsko-Żydowskiej powstał w Pracowni w październiku 1996 roku, z inicjatywy ówczesnego burmistrza Płońska, który jego realizację powierzył Zespołowi Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta. Celem Konkursu było pozyskanie i przechowanie dla przyszłych pokoleń wspomnień, mogących dopomóc w zrozumieniu, jak kształtowało się poczucie wspólnoty kulturowej w świadomości historycznej Polaków i Żydów. Formułę programową Konkursu pozostawiono otwartą, dzięki czemu zgłaszane prace mogły mieć charakter zarówno wspomnień, dzienników, wywiadów, jak i form literackich, reportaży, felietonów czy zbiorów dokumentacyjnych, szczególny nacisk kładąc jednak na to, by przedmiotem refleksji prac konkursowych były opisy konkretnych faktów i zdarzeń. W oficjalnych komunikatach informujących o Konkursie zwracano uwagę, by nadsyłane prace zawierały przede wszystkim:

zapisy losów jednostkowych i procesów zachodzących w środowiskach polskich i żydowskich;
zapisy doświadczeń rodzin żydowskich i polskich, wynikające z ich wzajemnych kontaktów, niezależnie od tego, jakiego czasu dotyczyły ani jakiej natury kontaktów dowodziły (świadczących o wzajemnym porozumieniu bądź o jego braku); brane pod uwagę były także prace ukazujące wspólne aspekty życia społecznego, gospodarczego, religijnego, kulturalnego i obyczajowego, np. wspólne formy spędzania czasu wolnego;
zapisy doświadczeń wynikających z kontaktów z polskimi i żydowskimi instytucjami kulturalnymi, jak również będących rezultatem oddziaływania twórczości polskiej i żydowskiej.

Jedyną przyjętą przez organizatorów cezurą czasową było ograniczenie problematyki prac konkursowych do doświadczeń XX wieku. Do uczestników Konkursu zwrócono się z prośbą o dokładne określenie, jakiego okresu, typu doświadczeń i czasu dotyczy ich praca. Zdecydowano ponadto, iż główna nagroda Konkursu nosić będzie imię urodzonego w Płońsku pierwszego premiera Izraela, Dawida Ben Guriona. Władze samorządowe Płońska ustanowiły Nagrodę Główną im. Dawida Ben Guriona w wysokości 1.000 $ USA oraz trzy dalsze nagrody dla Laureatów Konkursu o łącznej wartości 2.000 $ USA. Przewidziane zostały również liczne nagrody dodatkowe.

W 1997 roku Pracownia Dokumentacji Dziejów Miasta przystąpiła do realizacji Konkursu, rozsyłając komunikaty do blisko 900 ośrodków i instytucji krajowych i zagranicznych, w tym mediów polskich i polonijnych oraz organizacji żydowskich na wszystkich kontynentach. Do 31 stycznia 1999 r. do Płońska napłynęło 115 prac o łącznej objętości przekraczającej 5000 stron maszynopisu. Zgłoszone one zostały przez 108 uczestników z 15 krajów: 70 prac nadeszło z Polski, 9 prac nadesłano ze Stanów Zjednoczonych, 8 z Izraela, 7 z Ukrainy, po 3 z Wielkiej Brytanii, Szwecji, Danii i Litwy, po 2 z Kanady i Australii oraz po 1 pracy z Niemiec, Republiki Czeskiej, Belgii, Szwajcarii i Indii Zachodnich (Barbados).

Zgłaszane na Konkurs prace napływały do Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta, w której – na czas realizacji projektu – utworzono Sekretariat Konkursu. Tu dokonywano pierwszych lektur nadsyłanych prac, sporządzano ich kopie, a następnie przekazywano Jurorom, którzy kierowali do Pracowni karty ocen poszczególnych prac będące podstawą ostatecznego werdyktu. Przez cały czas trwania zgłoszeń Pracownia przesyłała wszystkim zainteresowanym potwierdzenia zgłoszonych tekstów konkursowych, udzielając zarazem wszelkich niezbędnych informacji i konsultacji. Dla potrzeb dokumentacyjnych Zespół Pracowni wykonywał także opracowania i zestawienia merytoryczne.

Patronat naukowy nad przebiegiem Konkursu Pamięci objął socjolog, prof. Jan Szczepański. W celu oceny prac konkursowych i wyłonienia laureatów burmistrz Płońska powołał Zespół Jurorów Konkursu w składzie: przewodniczący – prof. dr hab. Stanisław Siekierski (Instytut Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego) oraz członkowie: red. Andrzej Bernat (miesięcznik „Nowe Książki), prof. Andrzej Chojnowski (Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego), prof. Bronisław Gołębiowski (Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego) i prof. Franciszek Jakubczak (Centrum Pamiętnikarstwa Polskiego i Polonijnego). Werdykt końcowy Jury Konkursu zawierał 10 prac wytypowanych do nagród i 18 – do wyróżnień specjalnych. Ich wręczenia dokonano w trakcie ostatniego etapu Konkursu, uroczystego Finału, jaki miał miejsce w Płońsku w dniach 6-10 września 1999 roku.

Projekt Spuścizna

Projekt pn. Spuścizna powstał w Pracowni w końcu 1999 roku. Zakładał udokumentowanie losów najstarszych płońskich rodzin oraz przypomnienie młodym pokoleniom płońszczan najcenniejszych kart płońskiej historii. Celem projektu było także zainicjowanie działań na rzecz ocalenia przed zniszczeniem najstarszych zabytków sztuki sakralnej płońskiego cmentarza, a także zarchiwizowanie danych o ludziach tam spoczywających, ich życiorysach, doświadczeniach zbiorowych i indywidualnych oraz miejscach pamięci kulturowej i historycznej.

Powstanie projektu podyktowało przekonanie, iż jest to ostatni moment do odtworzenia świadectw i zarejestrowania relacji tych, którzy jeszcze pamiętają wydarzenia z płońskiej przeszłości. Jest to także ostatnia bodajże szansa ocalenia zabytkowych grobowców najstarszej płońskiej nekropolii, wymagających od dawna profesjonalnej renowacji. Autorzy projektu zakładali odtworzenie i zachowanie dla przyszłych pokoleń dziedzictwa kulturowego i historycznego najstarszej nekropolii Płońska: renowację jej najstarszych pomników i płyt epitafijnych oraz opracowanie katalogu najstarszych grobowców. Jednocześnie projekt przewidywał działania zmierzające do upowszechnienia wiedzy o najstarszych pokoleniach mieszkańców Płońska, a tym samym – do rekonstrukcji losów ludzi od pokoleń związanych z miastem. W rezultacie kwerend środowiskowych, archiwalnych i bibliotecznych, jakich przeprowadzenie przewidywano w trakcie prac nad katalogiem, zakładano odtworzenie zapisów indywidualnych i pokoleniowych biografii płońszczan, na ich podstawie zaś – utworzenie baz danych i informatoriów piśmienniczych o ludziach, rodzinach, doświadczeniach pokoleniowych oraz płońskich miejscach pamięci historycznej.

Projekt opracowany został dla powiększenia historycznej samowiedzy płońszczan oraz ratowania ginących zabytków sztuki sakralnej cmentarza parafialnego w Płońsku, ostatecznym jednak jego celem było zrewaloryzowanie płońskiej historii lokalnej, nadanie jej żywego wymiaru poprzez wydobycie z przeszłości konkretnych sytuacji zaistniałych na przestrzeni minionego stulecia oraz wskazanie na nie jako na nośniki wartości uniwersalnych, takich jak odpowiedzialność, obowiązek, wiara, patriotyzm, międzyludzka solidarność, poświęcenie czy ofiarność. Realizujący projekt Zespół Pracowni ma nadzieję, iż wartości te, ukazane przez pryzmat doświadczeń osób i rodzin związanych z ziemią płońską, dopomogą w zachowaniu ich ciągłości, a także przyczynią się do ukształtowania historycznej świadomości młodych pokoleń płońszczan.

W ramach projektu „Spuścizna”, w latach 2000-2014 Zespół Pracowni prowadził akcję opieki nad opuszczonymi grobami starego cmentarza płońskiego, w której licznie uczestniczyli uczniowie szkół z terenu miasta i powiatu.

Projekt Płońskich Spotkań Mediów Lokalnych

Płońskie Spotkania Dziennikarskie zainaugurowano w 1996 roku. Ich inicjatorem i pomysłodawcą był ówczesny burmistrz Płońska, Andrzej Pietrasik. Opracowania projektu oraz realizacji i koordynacji prac merytorycznych i organizacyjnych podjęła się Pracownia Dokumentacji Dziejów Miasta, która dokonała konkretyzacji pomysłu precyzując główne etapy pracy. Za najważniejsze uznano dostarczenie dziennikarzom prasy lokalnej konkretnej pomocy warsztatowej oraz stworzenie możliwości konfrontacji własnych dokonań z dokonaniami innych zespołów redagujących pisma o zbliżonym zasięgu.

Służyć temu miały zajęcia warsztatowe oraz Konkurs Gazet Lokalnych wyłaniający najlepiej redagowane pisma w kilku kategoriach konkursowych. Projekt Płońskich Spotkań rozesłano do instytucji i organizacji pozarządowych, równolegle prowadząc poszukiwania specjalistów z poszczególnych dziedzin prasoznawstwa i wiedzy o środkach przekazu oraz rozmowy mające ustalić skład Jury Konkursu. Wielomiesięczne zabiegi zaowocowały znalezieniem środków finansowych i uformowaniem środowiska opiekunów merytorycznych Spotkań. Rozpoczęła się trwająca pięć lat realizacja kolejnych edycji Spotkań, w trakcie której Zespół Pracowni gromadził wszelkie doświadczenia w postaci komputerowych baz danych. Pieczołowicie gromadzone też były wszelkie informacje mogące dopomóc w realizacji imprezy: nazwiska dziennikarzy specjalizujących się w określonej problematyce, nazwy instytucji i organizacji zajmujących się mediami, dane o najnowszych publikacjach prasoznawczych, adresy fundacji mogących dostarczyć organizatorom pomocy merytorycznej lub finansowej. Wychwytywane były sygnały o najbardziej pilnych kwestiach związanych ze środowiskami mediów lokalnych. W roku 2000, projektem pn. “Media lokalne a Europa Małych Ojczyzn”, współrealizowanym z Fundacją Instytut na Rzecz Demokracji w Europie Wschodniej (IDEE) oraz współfinansowanym ze środków Fundacji im. Stefana Batorego i Programu Phare, Płońsk zakończył piąty rok swej działalności na rzecz mediów lokalnych. Uczestnikami trzech trzydniowych sesji szkoleniowych tym razem byli już dziennikarze lokalni z obszaru całej Polski, zaś gośćmi specjalnymi – dziennikarze pism lokalnych z Francji, Niemiec i Wielkiej Brytanii.

Płońskie Spotkania Dziennikarskie w opinii wielu środowisk stały się swego rodzaju instytucją. Do ich zakończenia w listopadzie 2000 roku odbyło się dwanaście intensywnych sesji szkoleniowych – łącznie 32 dni poświęcone szkoleniom i dyskusjom środowiskowym, tj. 286 godzin szkoleń.

W kolejnych edycjach Płońskich Spotkań i towarzyszących im warsztatach dziennikarskich, jakie miały miejsce w Płońsku w latach 1996 – 2000, uczestniczyli dziennikarze ze 168 gazet oraz 30 lokalnych ośrodków radiowych i telewizyjnych reprezentujących piętnaście województw w kraju. Zajęcia prowadziło 74 wykładowców reprezentujących media ogólnokrajowe, wyższe uczelnie dziennikarskie, placówki wyspecjalizowane w poszczególnych dziedzinach wiedzy o środkach przekazu. Wydano ponad 60 certyfikatów poświadczających ukończenie szkoleń dziennikarskich. W kolejnych edycjach Konkursu Gazet Lokalnych udział wzięło 89 pism lokalnych i sublokalnych. W okresie od 1996 do listopada 2000 roku przyznano łącznie 83 nagrody zespołowe i indywidualne. Organizatorów odwiedzili przedstawiciele ok. 50 instytucji i organizacji zainteresowanych kondycją mediów lokalnych. Płońskim Spotkaniom poświęcono ponad 100 artykułów na łamach prasy lokalnej i sublokalnej. We wrześniu 1999 roku, w artykule opublikowanym na łamach pisma SDP “Forum Dziennikarzy” napisano m.in.

”Słuszność idei organizowania takich warsztatów jako stałej instytucji szkoleniowej, mającej szeroki zasięg i zaplanowanej na długi okres, potwierdziła się w pełni, a już samo wyliczenie omawianych tematów i nazwisk prowadzących zajęcia wykładowców, pozwala porównywać je z każdą uczelnią dziennikarską.”

Dla Zespołu Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta koordynacja prac nad realizacją projektu Spotkań Dziennikarskich była nie tylko znaczącym doświadczeniem organizacyjnym i środowiskowym, ale także pomocą w pracach dokumentacyjnych, dzięki nim uzyskano bowiem rozległe kontakty ze środowiskami polonijnymi, pomocne w prowadzonych poszukiwaniach.